Wat is hoefbevangenheid?

Hoefbevangenheid (laminitis) is een ernstige en pijnlijke aandoening aan de hoeven van het paard, waarbij de verbinding tussen het hoefbeen en de hoefwand (de lamellenverbinding) beschadigd raakt. Hierdoor kan het hoefbeen als het ware “losraken” in de hoornschoen, met als gevolg ontsteking, instabiliteit, misvorming en in ernstige gevallen kan zelfs het hoefbeen door de zool breken.

Hoefbevangenheid is een complex probleem dat vaak het gevolg is van onderliggende problemen zoals insulineresistentie, overbelasting, toxines of hormonale onbalans. De aandoening kan acuut optreden, maar heel veel paarden, (misschien wel de meeste paarden in Nederland, ook jouw paard) bevinden zich langdurig in een zogeheten subklinische fase zonder duidelijke symptomen, terwijl de schade zich langzaam opbouwt.

Het is daarom erg belangrijk om hoefbevangenheid vroegtijdig te herkennen, te begrijpen wat er in de hoef gebeurt en tijdig passende maatregelen te nemen op het gebied van voeding, beweging, bekapping en hoefbescherming.

Wat gebeurt er in de hoef bij hoefbevangenheid?

De hoef bestaat uit een ingenieus systeem van structuren die samenwerken om het gewicht van het paard op te dragen en schokken op te vangen. Eén van de belangrijkste onderdelen is de lamellenverbinding: microscopisch kleine lamellen (primaire en secundaire) die als klittenband het hoefbeen ophangen aan in de hoefcapsule.

Bij hoefbevangenheid ontstaat er schade aan deze lamel verbinding, vaak als gevolg van een verstoord hormonale of metabole balans, met name te veel insuline in het bloed (hyperinsulinemie). Onder invloed van bepaalde enzymen (zoals MMP’s) raakt de verbinding tussen het hoefbeen en de hoefwand verzwakt. Dit veroorzaakt ontsteking, (extreme) pijn en in ernstige gevallen het loslaten of roteren van het hoefbeen.

Wat zijn MMP’s en wat doen ze bij hoefbevangenheid?

In een gezonde hoef zorgen bepaalde enzymen, waaronder MMP’s (Matrix Metalloproteïnases), voor een gecontroleerde afbraak en opbouw van weefsel in de lamellenverbinding. Je kunt ze zien als biologische “scharen” die versleten of beschadigde verbindingen opruimen om plaats te maken voor nieuwe. Dit proces is normaal en nodig voor een gezonde hoefgroei.

Maar bij hoefbevangenheid, en vooral bij een te hoge insulinespiegel (hyperinsulinemie), raakt dit proces ontregeld. Er worden dan te veel MMP’s geactiveerd, en ze gaan ook gezond weefsel afbreken. Hierdoor verzwakt de lamelverbinding tussen het hoefbeen en de hoefwand veel sneller dan het lichaam het kan herstellen.

Gevolg:

De verbinding tussen hoefbeen en hoornschoen rekt op of laat los. Dat is de directe aanleiding tot rotatie of een sinker, en het begin van mechanische instabiliteit en pijn.

Afbeeldingen:

1. close-up detail van lamellenverbinding
2. sterk verbrede witte lijn bij hoefbevangenheid
3. verbrede en beschadigde witte lijn is vatbaar voor schimmels (White Line Dissease)

Hoe herken je hoefbevangenheid in een vroeg stadium?

Ik zie helaas vaak dat hoefbevangenheid pas wordt opgemerkt als de schade al behoorlijk ernstig is. Terwijl het lichaam vaak al veel eerder subtiele signalen geeft dat er iets mis is. Door goed te kijken naar het gedrag en de hoeven van jouw paard, kun je veel ellende voorkomen.

Je kan letten op veranderingen in beweging en gedrag: paarden met beginnende hoefbevangenheid worden vaak minder actief. Ze blijven vaker staan of bewegen wat terughoudend. Soms zie je dat ze een dagje wat gevoelig lopen en daarna weer wat beter, dat wordt dan al snel afgedaan als “verkeerd gestaan” of “even stijf”, terwijl het juist een belangrijk waarschuwingssignaal kan zijn.

Ook de hoef zelf kan al vroeg laten zien dat er intern iets misgaat. Een van de eerste dingen die ik controleer zijn de groeiringen in de hoefwand. Die horen mooi evenwijdig te lopen. Als ze aan de teen breder staan dan aan de verzenen, is dat een aanwijzing voor verstoring van de stofwisseling of een eerdere ontstekingsreactie.

Daarnaast let ik op de kwaliteit van de witte lijn, die kan wat verbreden of wat rood worden. Bij sommige paarden zie je de zool dunner worden, of/en ontstaan er lichte kneuzingen, vooral net achter de witte lijn. Dat duidt erop dat het hoefbeen meer druk uitoefent op de zool, wat kan passen bij een beginnende kanteling of verzakking.

Hoefbevangenheid komt zelden uit het niets. Maar je moet wél weten waar je op moet letten. Kijk regelmatig goed naar jouw paard én naar de hoeven, en bij twijfel liever te vroeg dan te laat een specialist in schakelen!

Wist je dat:
Verreweg de meeste paarden in Nederland vlak tegen laagdrempelige hoefbevangenheid aan zitten, zonder dat het direct opvalt. Ze vertonen dan enkele van deze vroege signalen, zoals onregelmatige groeiringen of af en toe gevoelig lopen.
Al deze signalen zijn eigenlijk al alarmsignalen die vragen om actie. En de meest eenvoudige, maar ook krachtigste maatregel die je kunt nemen? Meer beweging. Regelmatig, rustig bewegen helpt de doorbloeding van de hoef, ondersteunt de insulinehuishouding én draagt bij aan de algehele gezondheid van het paard.<

Symptomen van schade in de hoef:

• Een verbrede witte lijn
• Pijnreactie bij druk op de zool
• Zichtbare vervorming van de hoefwand
• Zolen die platter worden of /en kneuzingen in de zolen
• Veranderingen in gang, gedrag of stand

Afbeeldingen;

1. kneuzingen in de zool onder de rand van het hoefbeen
2. vervorming van hoefwand en verandering van stand
3. verbrede witte lijn

Oorzaken van hoefbevangenheid:
Voeding en beweging: de basis onder elk herstel

Suiker als stille aanjager

Hoefbevangenheid begint vaak met een verstoring in de stofwisseling, en vaak is voeding een belangrijke trigger. Vooral suiker speelt hierin een grote rol. Denk aan fructaan in gras, zetmeel uit krachtvoer, of zelfs de natuurlijke suikers in hooi. Als het paard hier gevoelig voor is (bijvoorbeeld bij EMS of PPID), kan het lichaam reageren met een extreme insuline-afgifte. De te hoge insulinespiegel (hyperinsulinemie), is inmiddels wetenschappelijk bewezen een directe veroorzaker van hoefbevangenheid.

Het is dus niet per se de suiker zélf die de schade doet, maar wat het lichaam ermee doet. Een piek in insuline activeert enzymen (zoals MMP’s) die de lamellen in de hoef afbreken. En dat is precies waar de ellende begint.

Toch zie ik dat veel eigenaren tegenwoordig wel eens door slaan in de focus op suikergehaltes. Helemaal als het gaat om hooi. Begrijp me niet verkeerd: het is goed om het suikergehalte te weten, vooral bij paarden met een verhoogd risico. Maar een paard dat stilstaat en niet beweegt, kan zelfs van suikerarm hooi nog steeds in de hoefbevangen worden.

Beweging: de vergeten sleutel

Wat mij betreft is beweging minstens zo belangrijk als voeding, en misschien wel belangrijker. Want zonder beweging raakt de stofwisseling nog verder uit balans.

Er is inmiddels voldoende overtuigend bewijs dat dagelijkse beweging de insulinehuishouding van paarden positief beïnvloedt. In een onderzoek van de Universiteit van Kentucky bleek dat paarden die dagelijks extra beweging kregen, binnen twee weken al een duidelijk verbeterde insulinegevoeligheid hadden. En dat zonder gewichtsverlies. Gewoon puur door het in beweging zijn.

Beweging helpt het lichaam namelijk om glucose op te nemen zonder dat daar insuline voor nodig is. Het maakt de spieren weer insulinegevoelig. Voor paarden met EMS of insulineresistentie is dat super belangrijk.

Wat doet beweging bij herstel en preventie?

Beweging bevordert de insulinegevoeligheid

Stimuleert de doorbloeding in de hoef

Het ondersteunt het lymfesysteem (dus ook de afvoer van afvalstoffen)

Het houdt spieren actief, die zijn nodig voor balans en correcte beweging

En niet onbelangrijk: beweging verlaagt stress

Zodra een paard weer enigszins comfortabel loopt, is beweging dus geen luxe, maar therapie. Mits goed ondersteund natuurlijk. Dat betekent: een evenwichtige bekapping, goede hoefbescherming, en een juiste ondergrond.

Helaas komen hier regelmatig hoefbevangen paarden die van dierenartsen of andere specialisten niet meer mochten bewegen. Het idee dat hoefbevangenheid betekent dat een paard wekenlang stil moet staan, is bewezen achterhaald. Juist beweging maakt het verschil, voor de hoef, het hele lijf en de psyche.

Rotatie en sinker: wat gebeurt er in de hoef?

Wanneer de lamellenverbinding in de hoef wordt aangetast, kunnen er twee ernstige mechanische complicaties optreden: rotatie en/of een sinker.

Rotatie van het hoefbeen

Rotatie treedt op wanneer het hoefbeen kantelt tenopzichte van de hoefcapsule (of beter gezegd wanneer de hoefcapsule kantelt tenopzichte van het hoefbeen) (hierover later meer). Dit gebeurt niet per se omdat de diepe buigpees het hoefbeen “trekt”, maar omdat de ophanging via de lamellen verzwakt is. Normaal gesproken wordt de positie van het hoefbeen gestabiliseerd door de lamellen én ondersteund door de strekpees. Als die lamellaire ophanging verslapt of beschadigd is, kan de hoornschoen ten opzichte van het hoefbeen gaan roteren — ongeacht of de capsule zelf vervormt.

Sinker

Bij een sinker (gezakt hoefbeen) zakt het hele hoefbeen verticaal naar beneden in de capsule. Dit is een ernstig probleem waarin de lamellaire verbinding rondom (niet alleen aan de teenzijde) faalt. Het paard ervaart vaak heftige pijn, en herstel vereist intensieve ondersteuning en nauwkeurige monitoring.

Rotatie van het hoefbeen versus rotatie van de hoornschoen

Bij hoefbevangenheid is het belangrijk onderscheid te maken tussen:

• Rotatie van het hoefbeen (skeletale rotatie)
• Rotatie van de capsule (hoornschoen)
• Een combinatie van beide

Skeletale rotatie is zichtbaar als een afwijking in de uitlijning van de botten: het hoefbeen staat niet meer in lijn met het kroonbeen en kootbeen. Dit zie je bijvoorbeeld op een laterale röntgenfoto. Het betreft hier een interne verstoring van de stand van het hoefbeen binnen de capsule.

Capsulaire rotatie betekent dat de hoefcapsule zelf is vervormd of gedraaid ten opzichte van de oorspronkelijke positie, terwijl het skelet mogelijk nog in lijn is. Dit is zichtbaar aan de vorm van de hoefwand (zoals een duikende teen) en kan ontstaan zonder dat het hoefbeen zelf van positie is veranderd.

Afbeeldingen:

1. Doorsnede van normale hoef, de hoornschoen en het hoefbeentje bevinden zich op de normale positie en uitlijning
2. Rotatie van de capsule (hoornschoen), de hoornsschoen draait van het hoefbeentje weg. De hoefhoek wordt vlakker, de teen langer, de witte lijn en of de zool rekt naar voren en de dorsale hoefwand loopt niet meer parralel met het hoefbeen. Terwijl het hoefbeen niet van positie of stand veranderd is tenopzichte van het skelet.
3. Rotatie van de hoefbeen, de dorsale hoefwand loopt niet meer parralel met het hoefbeen, maar de hoefhoek is ongewijzigd, het hoefbeen is tenopzichte van het skelet gedraaid (punt naar beneden). Veroorzaakt door de trekkracht van de diepe buiger en het loslaten van de lammelverbinding. In de meeste gevallen wordt de hoef achter ook hoger. (de lammelverbinding in de verzenen is dan wel stevig) Dit resulteerd in het dunner worden van de zool doordat het hoefbeen naar beneden drukt. vaak zie je een verdikking inder het hoefbeen, daarvoor een kuil en dicht bij de wand weer een kleine heuvel in de zool. Ook een verbrede witte lijn is mogelijk. De dorsale hoefwand loopt niet meer parralel met het hoefbeen, maar de hoefhoek is ongewijzigd.

3d Rotatie

Rotatie van het hoefbeen wordt meestal gezien als een simpele kanteling naar beneden, waarbij de punt van het hoefbeen dichter bij de zool komt. Maar in de praktijk is het veel complexer. De rotatie is bijna nooit netjes een richting in het sagittale vlak (voor-achterwaarts), maar draait het ook in het medio-laterale vlak (horizontaal).: De ene tak van het hoefbeen zakt dan verder weg dan de andere. Dat kan te maken hebben met ongelijke belasting, scheefgroei of schade aan één kant van de lammellen verbinding.

Juist daarom is het belangrijk om niet alleen van opzij te kijken, maar 3 dimensioneel te denken en te werken, ook bij het maken van röntgenfoto’s. Alleen dan krijg je een goed beeld van wat er precies in de hoef gebeurt, en dat is nodig om de juiste aanpak te kiezen, zowel voor hoefbescherming als verdere behandeling.

Afbeeldingen:

1. Medio-laterale balans. Het hoefbeen en de hoornschoen zijn netjes in lijn.
2. medio-laterale rotatie. Het hoefbeen kan ten opzichte van het skelet op medio-lateraal vlak kantelen. de ene zijkant komt dan lager dan de andere. De hoornschoen kan ook op dit vlak gaan roteren. Bij deze rotatie is net als de vorige variant verschil mmogelijk tussen alleen de hoornschoen, alleen het hoefbeen of een combinatie van bijde.
   In deze tekening hebben we een combinatie getekend. Dit zorgt voor een scheve hoef met aan de ene kant een rek op de witte lijn en aan de andere kant extra druk op de zool. Maar ook in het hoefgewricht ontstaat een pijn doordat de ruimte tussen de botten kleiner wordt.
3. medio-laterale rotatie. Een foto waarbij in elk geval de hoefcabsule op medio-lateraal vlak gekanteld is. Over het hoefbeen kunnen we geen 100% uitsluitsel geven op basis van deze foto. Daarover kunnen we meer zeggen als we ook de hoef aan de achterzijde, en de onderzijde kunnen bekijken. Of met een goede röntgenfoto. De kroonrand lijkt wel horizontaal wat doet vermoeden dat het hoefbeen niet geroteerd is in dit vlak.

Grondreactiekracht en mechanische rotatie

Een belangrijke factor bij het ontstaan van rotatie is de grondreactiekracht: dat is de kracht die vanuit de bodem terugkomt in de hoef op het moment dat het paard landt of afwikkelt. Tijdens deze fases werkt het paard met kracht naar beneden, en volgens de derde wet van Newton (“actie = reactie”) duwt de grond met gelijke kracht omhoog. Die kracht komt dus rechtstreeks terug de hoef in.

Als de hoef goed in balans is, wordt die kracht netjes verdeeld. Maar bij een te lange teen verandert dat. De hefboom ten opzichte van het draaipunt (het hoefgewricht) wordt langer, waardoor de kracht groter wordt. Het afwikkelpunt komt dan te ver vóór de punt van het hoefbeen te liggen, wat zorgt voor een vergrote spanning op de lamellenstructuur. Zeker bij een al verzwakte verbinding, zoals bij hoefbevangenheid, kan die extra hefboomwerking bijdragen aan mechanische rotatie van het hoefbeen.

Wanneer de lamellaire ophanging al verzwakt is, werkt deze kracht als een soort hefboom op de hoefbeenpositie. Dit is waarom lange tenen zo desastreus zijn.

In de praktijk zie ik hierdoor vaak dat er eerst alleen een rotatie van de capsule is en bij een langdurigere hoefbevangenheid ook een skeletale rotatie kan plaatsvinden.
De Capsulaire rotatie is makkelijker te behandelen dan een skeletale rotatie. De nieuwe hoefcapsule wilt meestal evenwijdig aan het hoefbeen groeien, goed hoefmanagement zorgt er vaak voor dat er geen rotatie krachten meer optreden zodat hoefbeen en hoornschoen weer als een geheel samen kunnen groeien.

Een goede afrol of breakover, passend bij het individuele paard en de hoefvorm, is dus niet alleen fijn voor de beweging, maar ook essentieel om verdere schade te voorkomen.

Afbeeldingen:

1. Hoefbalans; het hoefgewricht is het middelpunt van de grond reactie kracht. (evenveel ervoor als erachter)
2. Onbalans; lange teen, meer grondreactie kracht in de toon, bij afwikkelen een significant vergrote hefboom kracht op witte lijn en lammel verbinding
3. Voorbeeld van deze onbalans bij een echte hoef.

De rol van hoefbalans en hoefmechanica

Een correcte hoefbalans is belangrijk om de hoefstructuren op de juiste manier te belasten. Zowel medio-laterale balans (binnen-buiten kant) als dorso-palmaire balans (teen-hiel hoogte) moeten kloppen om overbelasting van het lamellaire systeem te voorkomen.

Onbalans draagt bij aan schade:

• Lange tenen zorgen voor een hefboomwerking bij afrollen, wat trekt aan de lamellen.
• Lage verzenen verschuiven de dragende functie naar de teen, waar juist de beschadigde lamellen zitten.
• Scheefstand vergroot de druk op slechts een deel van de hoefstructuur.

Hoefmechanica beïnvloedt ook de bloedcirculatie in de hoef. Een fysiologische correct gevormde hoef stimuleert een goede doorbloeding, essentieel voor herstel. Bij disbalans of vervorming raakt deze doorstroming juist belemmerd, wat het herstel vertraagt of onmogelijk maakt.

Afbeeldingen:

1. Bij een dorso-palmaire hoefbalans zijn de lijn van de hoefwand en de rug van het hoefbeen parallel met elkaar en is het hoefbeentje bijna evenwijdig met de grond (afhankelijk van het achter- of voorbeen 0-5graden positief geroteerd (met de punt naar beneden))
2. Bij mechanische onbalans kan er door een verstoring in de fysiologische krachten schade in de vorm van rotatie optreden.
3. Een voorbeeld van mechanische bevangenheid

Verzenen verhogen – of juist verlagen?

Het verhogen van de verzenen is een omstreden onderwerp. In sommige situaties, zoals bij acute pijn of een sterk negatieve palmaire hoek, kan het tijdelijk verlichting geven. Maar meerdere wetenschappelijke onderzoeken laten ook zien dat het verhogen van de verzenen de druk juist kan verplaatsen naar de teen, precies daar waar bij hoefbevangenheid vaak al schade zit.

Wanneer kan verhogen nuttig zijn?

• In de acute fase, bij ernstige pijn of duidelijke kreupelheid
• Bij een negatieve rotatie van het hoefbeen (de punt lager dan de hiel), mits goed gemonitord
• Tijdelijk, met een duidelijk plan voor afbouw en controle

Wanneer liever niet verhogen?

• Bij stabiele of chronische gevallen waar herstel van de hoefvorm het doel is
• Zonder duidelijke reden of plan
• Als het langdurig wordt ingezet zonder herbekapping of evaluatie

Maar het tegenovergestelde, verlagen van de verzenen, is ook een belangrijk gereedschap. Bij hoefbevangenheid zie ik vaak dat de verzenen sneller groeien dan de rest van de hoef. Dat komt door de veranderde belasting en de verstoorde doorbloeding: voorin de hoef (bij de teen) is de circulatie vaak slechter dan achterin. De verzenen worden daardoor makkelijk te hoog, wat een neerwaartse druk op de punt van het hoefbeen in stand houdt of zelfs verergert.

Wanneer verlagen van de verzenen nodig is:

• Bij te hoge verzenen, zichtbaar op röntgenfoto’s of voelbaar in het profiel
• Bij het herstellen van de hoefbalans en de natuurlijke palmaire hoek
• Als onderdeel van een structurele correctie, niet als eenmalige ingreep

Het verhogen of verlagen van de verzenen is geen doel op zich, maar een middel. Beoordeel altijd per individueel geval wat nodig is, op basis van pijn, stand, röntgenbeelden en hoefgroei. Beide technieken kunnen nuttig zijn, maar alleen als ze bewust en met een plan worden ingezet.

Afbeeldingen:

1. Hoge verzenen
2. Verlagen van de verzenen
3. Gezonde palmair angle (positie van het hoefbeen en opzichte van de grond0

Wat is mechanische hoefbevangenheid?

Wanneer je aan hoefbevangenheid denkt, denk je meestal aan de stofwisselingsvorm, veroorzaakt door insulineresistentie of een onjuiste voeding. Maar wist je dat er ook een heel andere variant bestaat? Mechanisch bevangen, noemen we dat. Hierbij komt de schade niet van binnenuit, maar juist door langdurige of verkeerde belasting van de hoef.
Ik kom helaas veel paarden tegen die door slecht bekappen mechanisch hoefbevangen zijn geworden. Hoe dat komt zal ik proberen uit te leggen:

Mechanisch bevangen betekent letterlijk: de lamellen (de verbinding tussen hoefwand en hoefbeen) raken overbelast door mechanische druk of trekkracht. Dat gebeurt bijvoorbeeld in de volgende situaties:

• Compensatie: een paard met een blessure belast één been langdurig zwaarder (het zogeheten steunbeen). Die extra druk kan de lamellen beschadigen.
• Langdurig verkeerd bekapte hoeven: zoals lange tenen, lage verzenen of scheefstanden. Deze veroorzaken verkeerde hefboomkrachten in de hoef.
• Overbelasting van jonge of verzwakte hoeven: bijvoorbeeld veulens met standsafwijkingen of paarden die op harde ondergrond werken zonder voldoende hoefbescherming.

In al deze gevallen wordt de verbinding tussen hoefwand en hoefbeen (de lamellen) letterlijk uit elkaar getrokken. Als die kracht te groot of te langdurig is, treedt schade op, net als bij de stofwisselingsvorm van hoefbevangenheid.

Wat mechanisch bevangenheid soms lastig herkenbaar maakt:

• Deze paarden hebben geen typisch ‘bevangen rantsoen’ gehad.
• Ze zijn vaak niet te dik.
• Hun insulinewaarden zijn meestal normaal.

En tóch zie je bij ze:

• Pijn of gevoeligheid in één hoef (meestal het steunbeen)
• Verbreding van de witte lijn
• Een vervormde hoefwand, zoals een duikende teen
• Soms rotatie of zinking op de röntgenfoto

Let op: mechanische overbelasting kan ook optreden ná een stofwisselingsfase. Een paard dat eerder hoefbevangen was, houdt vaak kwetsbare lamellen over, en is dus gevoeliger voor nieuwe schade, zelfs bij normale belasting.

Afbeeldingen:

1. Langdurig verkeerd beslagen
2. Langdurig verkeerd bekapt
3. Dit plakijzer komt van deze hoef, na bekappen is over duidelijk dat dit niet passend was

Beweging: rust of juist lopen?

Bij hoefbevangenheid denken veel mensen automatisch aan boxrust. Toch is beweging juist in bijna alle gevallen wenselijk, mits aan een aantal belangrijke voorwaarden wordt voldaan. Beweging bevordert de doorbloeding, ondersteunt het lymfestelsel, helpt bij het afvoeren van afvalstoffen en draagt bij aan een betere insulinebalans en hormoonhuishouding.

Voorwaarden voor veilige beweging

De basisvoorwaarde voor beweging is dat de hoef zodanig ondersteund wordt dat er geen schadelijke krachten op de verzwakte lamellenverbinding ontstaan. Dat betekent:

• een juiste en actuele bekapping die het hoefmechanisme ontlast en in balans brengt;
• passende hoefbescherming (zoals hoefschoenen met zoolondersteuning);
• een ondergrond waarop het paard comfortabel kan bewegen, zoals zacht maar stabiel zand of half verharding.

Als aan deze voorwaarden voldaan is, kan beweging zelfs pijnstillend werken. Het stimuleert de circulatie in de hoeflederhuid (corium), waardoor cellen beter gevoed worden en afvalstoffen worden afgevoerd. Ook de zenuwfunctie profiteert van een goede doorbloeding.

Wanneer beweging (tijdelijk) beperken?

De enige fase waarin het beperken van beweging echt wenselijk kan zijn, is de werkelijk acute fase: wanneer een paard hevige pijn ervaart, veel ligt of niet op wil of kan staan. Deze fase is meestal kortdurend, zeker bij snelle en juiste aanpak.

In deze korte fase kan bewust gekozen worden voor rust om verdere mechanische schade aan het lamellaire systeem te voorkomen. Maar zodra het paard weer iets comfortabeler is, met steun en bescherming, is geleidelijke mobilisatie juist aan te raden.

Beweging als therapeutisch middel

Geen of beperkte beweging heeft grote gevolgen voor het herstel:

• Doorbloeding stagneert, waardoor herstel vertraagt
• Insulinegevoeligheid neemt af, vooral bij paarden met insulineresistentie
• De lymfe- en hormoonhuishouding raken uit balans
• Spieren en weefsels verzwakken, wat het herstel van houding en hoefmechanica belemmert

Daarom is beweging, mits zorgvuldig gefaciliteerd, niet alleen toegestaan, het is vaak een onmisbaar onderdeel van het herstelproces.

Aangepaste bekapping bij hoefbevangenheid

Bekapping is een essentieel onderdeel van de behandeling. Doel is niet alleen het herstellen van de balans, maar vooral het ontzien van beschadigde structuren en bevorderen van herstel.

Wat houdt aangepaste bekapping in?

• 3D hoefbalans terug brengen
• Juiste afronding van de teen om trekbelasting te verminderen
• Ondersteunen van de hielregio
• Uitvullen met pads of andere vullingen
• Gericht op herstel van het draagvlak

Elke fase vraagt om een andere aanpak. In de acute fase ligt de nadruk op ontlasting en comfort. In de chronische fase kan vormherstel via gerichte bekapping centraal staan.

Hoefschoenen en zoolondersteuning

Hoefschoenen spelen een cruciale rol in het management van hoefbevangenheid. Ze bieden directe pijnverlichting, beschermen de hoef tegen harde of ongelijkmatige ondergronden en helpen de belasting van de beschadigde lamellenstructuur te verminderen. Met de juiste zoolondersteuning dragen hoefschoenen ook actief bij aan het herstel van de hoef.

Waarom hoefschoenen bij hoefbevangenheid?

Bij hoefbevangen paarden is de zool vaak overgevoelig en de hoefstructuur instabiel. Hoefschoenen kunnen:

• de druk beter verdelen over het gehele draagvlak van de hoef;
• de schokken van de ondergrond dempen;
• beweging mogelijk maken zonder extra schade;
• ruimte bieden voor aanvullende zoolondersteuning zoals pads of gels.

Hoefschoenen en zoolondersteuning

Hoefschoenen spelen een cruciale rol in het management van hoefbevangenheid. Ze bieden directe pijnverlichting, beschermen de hoef tegen harde of ongelijkmatige ondergronden en helpen de belasting van de beschadigde lamellenstructuur te verminderen. Met de juiste zoolondersteuning dragen hoefschoenen ook actief bij aan het herstel van de hoef.

Waarom hoefschoenen bij hoefbevangenheid?

Bij hoefbevangen paarden is de zool vaak overgevoelig en de hoefstructuur instabiel. Hoefschoenen kunnen:

• de druk beter verdelen over het gehele draagvlak van de hoef;
• de schokken van de ondergrond dempen;
• beweging mogelijk maken zonder extra schade;
• ruimte bieden voor aanvullende zoolondersteuning zoals pads of gels.

Zoolondersteuning met gelpads en EVA-schuim

Zoolondersteuning speelt een sleutelrol bij het verlichten van pijn én het mechanisch ondersteunen van het hoefbeen. Enkele populaire opties zijn:

• Gelpads: Deze vormen zich naar de zool en ondersteunen vooral de achterste helft van de hoef (straal en zooltakken), wat de druk op het verzwakte teengebied vermindert.
• EVA-schuim: Lichtgewicht en schokdempend. Ideaal bij acute hoefbevangenheid omdat het zacht is én zich vormt naar de hoef.

Het doel van deze ondersteuning is om de natuurlijke belasting van de hoef opnieuw te verdelen, waarbij de lamellen zoveel mogelijk worden ontzien terwijl de doorbloeding in de hoef juist gestimuleerd wordt.

Let op: de inzet van zoolondersteuning is geen ‘one size fits all’. De keuze hangt af van de ernst van de schade, de fase waarin het paard zich bevindt (acuut vs chronisch), de individuele hoefvorm én het bewegingscomfort van het paard.

Zoolondersteuning met pads: waarom werkt het?

Het gebruik van zoolondersteuning in hoefschoenen, zoals gelpads of EVA-schuim, is een beproefde methode om pijn te verlichten en de hoef te stabiliseren tijdens hoefbevangenheid. De werking is gebaseerd op herverdeling van druk, demping van schokken en ondersteuning van structuren die wél belastbaar zijn.

1. Drukverdeling

Bij hoefbevangenheid is vooral de lamellaire verbinding aan de voorzijde van de hoef (de teen) verzwakt. Zonder ondersteuning komt er bij elke stap onbedoeld veel druk op dit kwetsbare gebied terecht. Een goed geplaatste pad:

• verschuift de druk naar het achterste deel van de hoef (straal, steunsels, zooltakken);
• ontlast actief de teenregio, waar de meeste schade zit.

2. Schokdemping

Elke stap veroorzaakt een mechanische kracht die via de hoef de interne structuren belast. Zachte materialen zoals gel of EVA:

• vangen deze schok op, waardoor piekbelasting vermindert;
• zorgen voor meer comfort en stimuleren natuurlijke beweging (wat cruciaal is voor doorbloeding en herstel).

3. Fysiologische stimulatie

Door zachte ondersteuning in de straalregio te geven:

• wordt het vasculaire straalkussen geactiveerd (hydraulische werking);
• stimuleer je de bloedcirculatie in de hoeflederhuid;
• en daarmee het aanvoeren van voedingsstoffen en afvoeren van afvalstoffen.

4. Adaptief aanpassingsvermogen

Gelpads en schuim vormen zich naar de hoef van het individuele paard. Dat betekent:

• minder kans op drukpunten of overbelasting;
• meer gelijkmatige ondersteuning, zelfs bij asymmetrische of misvormde hoeven.

Afbeeldingen:

1. Hoefschoen met inleg zool die druk verdeeld
2. De zool vormt zicht naar de zool en straal om zo de druk evenredig te verdelen
3. De vervorming van de zool vertelt ons ook veel over de balans en kan helpen bij een volgende bekapping

Waarom liever geen hoefijzers met nagels? (En wat dan wél?)

Bij hoefbevangenheid is het gebruik van hoefijzers met nagels vaak onwenselijk. De hoefwand is dan juist op de plekken waar normaal nagels worden geplaatst verzwakt, wat betekent dat elke extra belasting, zoals de druk en trillingen van nagels, de situatie kan verergeren. Bovendien kunnen hoefijzers de natuurlijke flexibiliteit van de hoefcapsule belemmeren en zorgen voor verminderde schokdemping, wat bij paarden met dunne of gevoelige zolen extra problemen kan geven. De doorbloeding in de hoef, cruciaal voor herstel, wordt hierdoor negatief beïnvloed. Zeker bij een verbrede witte lijn of een verzwakte wand is de kans groot dat het ijzer losraakt of extra schade veroorzaakt.

Een beter alternatief is gelijmde kunststof hoefbescherming. Deze wordt zonder nagels aangebracht, waardoor de hoefwand niet verder beschadigd wordt. Doordat de bescherming flexibel is en schokken dempt, sluit het beter aan bij de natuurlijke functie van de hoef. Daarnaast is het lichtgewicht, aanpasbaar en geschikt voor gevoelige of reeds beschadigde hoeven, waardoor het een veiligere en effectievere keuze is voor paarden met hoefbevangenheid.

Combinatie met aluminium voor extra stevigheid

In sommige gevallen, vooral bij zwaardere paarden of bij behoefte aan meer stabiliteit, kan een combinatie met een aluminium kern worden toegepast. Dit biedt:

• Extra drukverdeling en stabiliteit
• Behoud van licht gewicht
• Het beste van twee werelden: de demping en flexibiliteit van kunststof met de kracht van aluminium

Deze moderne hoefbeschermingssystemen zijn maatwerk en vereisen vakmanschap, maar bieden aanzienlijk meer comfort en herstelmogelijkheden dan traditionele beslagen bij hoefbevangenheid.

Genezen dankzij of ondanks achterhaalde technieken?

Open teenijzers, wooden shoes en ingegipste hoeven – waarom we voorzichtig moeten zijn

Bij hoefbevangenheid worden soms achterhaalde hoefbeschermingen toegepast zoals omgekeerde hoefijzers (reverse shoes), wooden shoes of zelfs ingegipste hoeven. Ze zijn bedoeld om pijn te verlichten en het hoefbeen te ontlasten. Toch brengen deze methodes in de praktijk vaak méér risico dan voordeel, zeker bij langdurig gebruik of onvoldoende aanpassing aan het individuele paard.

Doel van deze methodes

• Open teenijzers / reverse shoes: De teen wordt vrijgelaten om druk op de lamellen aan de voorzijde te verminderen; de dragende functie wordt verplaatst naar de verzenen.
• Wooden shoes: Harde houten platen die de hoef ‘immobiliseren’ en een stijve basis geven voor ondersteuning.
• Gipsverbanden / ingegipste hoeven: Worden gebruikt om de hoef in een vaste positie te houden en mechanische beweging te minimaliseren.

Hoewel het uitgangspunt logisch klinkt — stabiliteit bieden en pijn verminderen — kleven er in de praktijk veel nadelen aan deze technieken.

Waarom deze methodes vaak averechts werken

Beperkte demping en drukverdeling

Deze methodes zijn hard en onbewegelijk (niet dynamisch). Ze bieden:

• geen schokabsorptie, waardoor trillingen direct doorgegeven worden aan beschadigde structuren;
• puntbelasting, vooral bij dieren met vervormde of gevoelige zolen;
• weinig mogelijkheid om de druk actief te herverdelen zoals wel kan met pads of zachte hoefschoenen.

 Beperking van het hoefmechanisme

De hoef is ontworpen om licht te bewegen bij elke stap — die beweging stimuleert doorbloeding en herstel.

• Open teenijzers en wooden shoes fixeren de hoef in een onnatuurlijke positie;
• Gipsbehandelingen sluiten de hoef volledig af en belemmeren circulatie, afvoer van afvalstoffen en zenuwactiviteit.

Geen aanpasbaarheid

• Deze methodes zijn vaak statisch: je kunt niet tussentijds bijstellen zonder alles te verwijderen.
• En dat terwijl hoefbevangenheid dynamisch is — de toestand van het paard kan dagelijks veranderen.

Psychisch en fysiek oncomfortabel

• Harde, dwingende hulpmiddelen beperken natuurlijk gedrag en beweging;
• Bij langdurig gebruik dragen ze bij aan verergering van pijn en stress.

Deze technieken zijn ooit ontwikkeld met het doel om te stabiliseren en te ontlasten, maar in veel gevallen veroorzaken ze juist extra schade, ongemak en stagnatie in herstel. In plaats van starre oplossingen verdienen hoefbevangen paarden een benadering die meebeweegt: aanpasbaar, dempend, ondersteunend én afgestemd op het individuele herstelproces.

Wat ze wel doen:
Mechanische pijnbestrijding
Als je doormiddel van beslag of gips de doorbloeding nog verder kan stagneren kan dat resulteren in minder gevoel, minder pijn. Het paard lijkt er van op te knappen, maar feitelijk is het alleen een mechanische pijnbestrijding; symptoom bestrijding. Terwijl de oorzaak niet aangepakt wordt.

Supplementen en kruiden: wat kan ondersteunen?

Een gezonde darmflora is een must voor ieder paard, maar nog meer voor een paard dat hersteld van hoefbevangenheid. Door eenzijdige voeding, medicatie etc is de darmflora (het microbioom) vaak verzwakt. Een goede voeding en gerichte supplementen kunnen helpen bij het herstel het microbioom, van lamellair weefsel, ondersteuning van de hoefgroei én het verbeteren van de stofwisseling.

Belangrijke stoffen:

• Methionine en cysteïne: essentieel voor de aanmaak van keratine
• Zink en biotine: ondersteunen hoefkwaliteit
• Antioxidanten (zoals vitamine E, selenium): beschermen tegen schade

Natuurlijke ondersteuning:

• Wilgenschors: natuurlijke pijnstiller (salicine)
• Duivelsklauw: ontstekingsremmend bij chronische klachten
• Mariadistel: leverondersteuning bij ontgifting
• Psylliumvezels: voor een gezonde darmwerking en stabiliseren van bloedsuikerspiegel
• Fenegriek: verbetert de insuline gevoeligeid en reguleert de bloedsuikerspiegel
• Knoflook; draagt bij aan glucose opname door cellen
• Kaneel & chroom: kunnen de insulinegevoeligheid ondersteunen
• Brandnetel; werkt bloedzuiverend en kan ondersteunend zijn bij paarden die gevoelig zijn voor toxines of allergische reacties
• Vezelrijke kruidenmengsels (zoals van Hilton Herbs of cdVet): stimuleren de darmflora (microbioom), belangrijk bij insulinedysregulatie

Let op: natuurlijke middelen kunnen krachtige effecten hebben. Stem gebruik altijd af op het paard, de fase van herstel en eventueel overleg met dierenarts of therapeut.

Wanneer opname een verstandige keuze is

In sommige gevallen is een tijdelijke opname in onze hoefrevalidatie de beste keuze voor zowel paard als eigenaar. Hoefbevangenheid kan zich snel ontwikkelen, en in de acute fase kan het noodzakelijk zijn om de hoefbalans dagelijks aan te passen. Een omgeving waar de hoef dagelijks beoordeeld en indien nodig aangepast kan worden, is dan essentieel voor een succesvol herstel.

Bij HoofWear bieden we een setting waarin een paard echt paard kan zijn. We hechten veel waarde aan het welzijn van het paard, inclusief sociaal contact, vrije beweging en een natuurlijke leefomgeving. Dit draagt bij aan een gezonde psyche. Een gezonde psyche is een basisvoorwaarde voor fysiek herstel. Stress, isolatie of beperkingen in natuurlijk gedrag kunnen het genezingsproces vertragen of zelfs blokkeren.

Ook rust voor de eigenaar

Een opname betekent vaak ook mentale rust voor de eigenaar. Geen zorgen over dagelijkse verzorging, het bijhouden van bekapping of medicatie, of twijfel over wat goed is. In een omgeving waar kennis, ervaring en faciliteiten samenkomen, krijgt zowel het paard als de eigenaar ruimte om te ademen.

Voordelen van opname op een rij:

• Dagelijkse controle en aanpassing van de hoef
• Deskundige zorg en monitoring
• Aandacht voor voeding, beweging én welzijn
• Verlichting van de zorgen voor de eigenaar

Een opname is daarmee niet alleen een medische keuze, maar vaak ook een stap richting een completer en kansrijker hersteltraject.

Afbeeldingen:

1. Dagelijkse controle en deskundige zorg
2. Bewegen is het beste medicijn, ook bij hoefbevangenheid door verkeerde voeding
3. Vrij kunnen bewegen en sociaal contact vormen de basis voor herstel: een ontspannen lichaam geneest beter.

Winterbevangenheid – een trend die vraagt om nuance

Ik krijg de laatste tijd steeds vaker vragen over winterbevangenheid. Klanten die hoefschoenen gebruiken, geven aan dat hun paard ’s winters gevoeliger loopt of moeilijker op gang komt. Al snel wordt daar het label ‘winterbevangen’ op geplakt. Maar in de praktijk zie ik dat die conclusie vaak te snel en te eenzijdig wordt getrokken.

Het idee achter winterbevangenheid is dat kou de doorbloeding in de hoef belemmert, en dat daardoor bestaande zwakke plekken pijnlijk worden. Er zit een kern van waarheid in: koude temperaturen beïnvloeden de circulatie, vooral in een hoef die al verzwakt of niet optimaal bekapt is. Maar dat betekent nog niet dat elk stijf of gevoelig paard in de winter daadwerkelijk hoefbevangen is.

Wat ik vaak zie? Paarden met te weinig beweging, een rantsoen dat niet aansluit bij hun werkelijke behoefte, en bekapping die de balans en het draagvlak niet ondersteunt. Dát zijn de échte oorzaken. De winter maakt het zichtbaar — maar is zelden de bron van het probleem.

Warm houden lijkt lief, maar kan het probleem vergroten

Vanuit bezorgdheid proberen veel eigenaren hun paard te helpen met extra warmte: dekens, dikke sokken, langere staltijd of een winddichte stal. Begrijpelijk, maar niet altijd verstandig. Waarom?

• Overmatige warmte aan de buitenkant (zoals sokken of inpakken van de hoeven) kan de temperatuur in de hoef verder doen stijgen, wat juist ontstekingsprocessen activeert.
• Dekens kunnen de thermoregulatie verstoren, waardoor het paard minder goed in staat is om natuurlijke kou-warmte schommelingen op te vangen, met hormonale en metabolische onbalans als mogelijk gevolg.
• Binnenhouden en weinig beweging vermindert de doorbloeding in de hoef, wat cruciaal is voor herstel én preventie van lamellenschade.

Soms zie je zelfs dat paarden die de hele winter op stal staan ‘voor hun eigen bestwil’, juist achteruit gaan; fysiek én mentaal.

Laat de winter niet de schuld krijgen van structurele problemen

Als we elk paard dat in de winter wat stijver loopt of gevoelig is, winterbevangen noemen, lopen we het risico om echte oorzaken te missen. Denk aan spierproblemen zoals PSSM, hoefkneuzingen, beginnende artrose, te lange tenen, of verkeerd geplaatste hoefbescherming.

Bovendien leidt het label ‘winterbevangen’ regelmatig tot overreactie: paarden worden onterecht stilgezet, krijgen extreme rantsoenbeperkingen of worden onnodig medisch behandeld.

En eerlijk is eerlijk: de meeste paarden in Nederland zitten al op het randje van subklinische hoefbevangenheid — niet vanwege de winter, maar door een combinatie van:

• onvoldoende beweging,
• een onbalans in het voerbeleid,
• en te weinig gerichte aandacht voor hoefbalans.

De winter is niet de vijand. Die maakt alleen zichtbaar wat er al niet goed zat.

Tip:

Lees ook het artikel dat ik eerder schreef voor Natuurlijk Paarden over hoefbevangenheid in de winter: Je paard hoefbevangen in de winter?